Viết phân cảnh – Bắt tay làm ngay cho nóng(p1)

Sau hai phần lý thuyết ở lần trước, mình thấy cấp thiết cần chia sẻ ngay một ví dụ thực tế. Vì mình biết với người mới bắt đầu dù có biết được phương pháp thì việc nắm bắt và thực hành được nó cũng không phải dễ dàng. Ở bài lần này mình sẽ lấy ví dụ một cách chi tiết và cụ thể nhất để ngay cả là những người mới toanh toành toành cũng có thể hiểu được cách làm nhé!
Chúng ta sẽ tiếp tục với ví dụ ở phần trước. Giả sử chúng ta đang viết một câu chuyện nhân vật chính là Oanh, một cô gái mạnh mẽ và quyết đoán. Cô cùng người bạn thân là Hân cùng nhau lên thủ đô thực hiện ước mơ hoài bão. Tuy nhiên Hân đã phản bội Oanh, và bây giờ chúng ta cùng viết một phân cảnh vào đúng thời điểm “đánh mất” là lúc hai người đối mặt nhau sau khi Oanh đã phát hiện ra sự thật. Trong khi Hân thể hiện sự bất đắc dĩ và giằng xé thì Oanh lại cho thấy sự tính toán và sự thỏa mãn với diễn biến đó.

Bắt tay vào làm ngay thôi nào!

Để tránh phân cảnh trở nên lan man và vô nghĩa, việc đầu tiên cần làm là xác định rõ mục đích của phân cảnh. Đây sẽ là ngọn đèn chỉ đường, định hướng cho mọi yếu tố tiếp theo. Trong ví dụ này, chúng ta có thể xác định mục đích như sau:

Xây dựng mâu thuẫn: Phân cảnh này làm nổi bật xung đột cảm xúc giữa Oanh và Hân, hé lộ sự phản bội và nỗi đau từ một tình bạn tan vỡ.

Tạo bước ngoặt: Đây có thể là một phân cảnh quan trọng, đánh dấu sự thay đổi trong mối quan hệ cũng như những chuyển biến của hai nhân vật chính và đẩy câu chuyện lên cao trào.

Gợi mở bí ẩn: Hé lộ những tình tiết bí ẩn, hấp dẫn tò mò.

Mở đầu (Thiết lập bối cảnh)

• Tâm trạng chung: Không khí ban đầu có thể mang cảm giác nặng nề, đầy căng thẳng.
• Oanh: Thể hiện sự quyết đoán, lạnh lùng nhưng không hoàn toàn phẫn nộ. Thay vào đó, Oanh đưa ra các câu nói sắc bén, từng bước đẩy Hân vào thế khó.
• Hân: Lời biện hộ lấp lửng, ánh mắt lảng tránh, sự hối hận xen lẫn nỗi sợ hãi.

Cao trào (Xung đột đỉnh điểm)

• Oanh: Tung ra bằng chứng hoặc lập luận cho thấy cô đã đã chuẩn bị sẵn tâm lý cho việc cắt đứt mối quan hệ này.
• Hân: Bộc lộ lý do phản bội, giằng xé nội tâm nhưng không thể chối cãi.

Kết thúc (Hé lộ những tình tiết bí ẩn)

• Oanh: Rời đi dứt khoát với lời cảnh báo.
• Hân: Hân nhận ra ý đồ của Oanh, ý đồ đó là gì?

Khi chọn bối cảnh mình luôn bắt đầu từ cảm xúc bằng việc tự đặt ra câu hỏi “Cảm xúc nào cần truyền tải ở phân cảnh này?” và “Không gian, thời gian, địa điểm nào phù hợp để khắc họa cảm xúc đó?” 

Để làm được điều này mình cần phân tích kỹ lại tình huống trong phân cảnh.

1. Phân tích tình huống trong phân cảnh:

Mục tiêu: Làm nổi bật sự rạn nứt trong tình bạn giữa Oanh và Hân. Đây là thời điểm mà Oanh phát hiện ra sự phản bội, còn Hân đang giằng xé giữa sự hối hận và bất đắc dĩ.

Cảm xúc cần truyền tải: Căng thẳng, mất mát, và một chút thỏa mãn của Oanh. Đồng thời, thể hiện sự đau khổ, lúng túng của Hân.

Tính cách nhân vật:

• Oanh: Lạnh lùng, quyết đoán, kiểm soát được cảm xúc.

• Hân: Yếu đuối, dễ tổn thương, thiếu sự chuẩn bị để đối mặt.

2. Các yếu tố cần cân nhắc khi chọn bối cảnh:

Ký ức và sự đối lập: Chọn một địa điểm từng là nơi lưu giữ kỷ niệm tốt đẹp giữa hai người, nhưng giờ đây lại là nơi kết thúc mối quan hệ. Điều này tạo sự đối lập mạnh mẽ về cảm xúc.
Địa điểm mang tính biểu tượng cho những cảm xúc cần truyền tải: sự phản bội, tan vỡ, mất mát căng thẳng.

Không gian kín hoặc nơi đủ riêng tư: Để hai nhân vật có thể nói hết tâm tư, không bị gián đoạn bởi thế giới bên ngoài.

Thời gian điểm có thể phản ánh sự kết thúc của mối quan hệ và tạo cảm giác nặng nề, u ám.

1. ĐỊA ĐIỂM

Địa điểm không chỉ là “nơi diễn ra câu chuyện” mà còn mang ý nghĩa tượng trưng, làm sâu sắc hơn thông điệp của phân cảnh. Dựa vào những phân tích ở trên, ta có thể lựa chọn những địa điểm như sau:

Cây cầu cũ kỹ: Có thể là địa điểm quan trọng trong câu chuyện gắn với kỷ niệm nào đó. Quan trọng là hình ảnh “Cây cầu ” không đơn giản là một địa điểm vật lý mà còn mang ý nghĩa biểu tượng cho sự kết nối, nên khi chọn một cây cầu cũ kỹ, có dấu hiệu xuống cấp, nó trở thành biểu tượng cho mối quan hệ rạn nứt, đang đứng trước nguy cơ sụp đổ. 

Hành lang/ cầu thang vắng vẻ: Không gian hẹp và kín của hành lang/ cầu thang thường mang lại cảm giác áp lực, ngột ngạt, phù hợp với những cuộc đối đầu căng thẳng hoặc giằng xé nội tâm. 

Quán cà phê: Quán cà phê là nơi gắn liền với khởi đầu của cả hai, thể hiện sự đồng hành trong những ngày đầu. Giờ đây, nó trở thành nơi khép lại mối quan hệ, tạo cảm giác tiếc nuối.

Tòa nhà cao tầng: Có thể là nơi đầu tiên cả hai cùng đặt chân đến thành phố lớn, chiêm ngưỡng sự hào nhoáng của phố thị, hứa hẹn về tương lai tươi đẹp của cả hai. Giờ đây lại chính là nơi khép lại hứa hẹn đó. Tòa nhà là trưng cho đỉnh cao, thành tựu hoặc tham vọng. Độ cao của tòa nhà mang đến cảm giác nguy hiểm, hồi hộp, căng thẳng. 

Bãi biển, vách đá, sông hồ: Biển/ hồ rộng lớn mang lại cảm giác cô đơn, nhỏ bé, như thể bị vạn vật nhấn chìm bởi cảm xúc. Vách đá giống như tòa nhà cao tầng tượng trưng cho sự nguy hiểm và quyết định cứng rắn hay đe dọa. Đồng thời những nơi như thế này cũng tiện ném những kỷ vật/ tín vật quan trọng, coi như chấm dứt mối quan hệ. 

Giả dụ mình chọn là cây cầu đi vậy trong tất cả các cây cầu ở Thủ Đô đâu là cây cầu thích hợp. Sau khi lượn một vòng Hà Nội mình thấy có những cây cầu sau:

Cầu Long Biên – Một cây cầu lịch sử với hơn 100 năm tuổi, cầu Long Biên mang đậm dấu ấn của thời gian, biểu trưng cho sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, nhưng cũng là một minh chứng cho sự hao mòn và rạn nứt. Điều này rất phù hợp để thể hiện một mối quan hệ đã từng bền chặt nhưng giờ đang đứng trước nguy cơ sụp đổ.

Cầu Chương Dương – Cây cầu gắn bó với sự phát triển hiện đại của Hà Nội, nhưng ít mang nét hoài cổ hơn cầu Long Biên. Tuy nhiên, nó lại thể hiện sự hối hả, hiện đại và áp lực của cuộc sống đô thị.

Cầu Nhật Tân –  Được khởi công xây dựng vào năm 2009 và hoàn thành vào năm 2015. Biểu tượng của sự hiện đại và phát triển, cầu Nhật Tân với thiết kế dây văng có thể trở thành hình ảnh ẩn dụ cho một mối quan hệ tưởng chừng bền vững, nhưng vẫn phụ thuộc vào những sợi dây mảnh mai kết nối.

Trong các địa điểm này mình sẽ chọn Cầu Nhật Tân. Khi cầu Nhật Tân được khánh thành, đã có một cơn sốt lớn trong cộng đồng và thu hút sự chú ý mạnh mẽ của người dân Hà Nội. Nhiều người đã đổ xô đến cầu để chiêm ngưỡng công trình mới, đặc biệt là vào buổi tối, khi cầu được chiếu sáng rực rỡ. Cầu Nhật Tân cũng trở thành điểm đến phổ biến để hóng gió, chụp ảnh và thưởng thức cảnh đẹp. Sẽ rất hợp lý nếu hai nhân vật chính đến Hà Nội vào lúc cây cầu này đang hot và rủ nhau đến đó chiêm ngưỡng thành phố rực rỡ. 

2. THỜI GIAN

Một trong những lý do chọn thời gian sau địa điểm vì để đạt được mục đích của phân cảnh tùy vào địa điểm mà chúng ta có thể chọn thời gian khác nhau. Ví dụ như địa điểm là tòa nhà cao tầng thì buổi tối với màn đêm sâu thẳm và những ánh đèn rực rỡ của thành phố dưới chân sẽ hợp hơn là bay ngày. Còn với vách đá thì đã đủ nguy hiểm rồi nên ban ngày sẽ hợp hơn. Thử hỏi hẹn đứa phản bội mình đến vách đá lại còn vào buổi đêm nữa thì nếu là bạn, bạn có đến không?

Với những địa điểm trung tính như cây cầu, hành lang, trường học thì chúng ta cần một thời điểm mang tính biểu tượng hơn để bù đắp cho phần thiếu kịch tính ấy của chúng. 

2.1 Thời điểm trong ngày

Không chỉ đơn giản là ngày đêm hay sáng tối, có những thời điểm đặc biệt như: bình minh, chạng vạng, trăng tròn, trăng non, tan tầm…vv và mỗi thời điểm ấy lại mang một ý nghĩa khác nhau. Giả sử như trong ví dụ lần này mình chọn địa điểm trung tính là cây cầu thì với kịch bản phân cảnh này có thể chọn cuối ngày (hoàng hôn hoặc ban đêm) để phản ánh sự kết thúc của mối quan hệ và tạo cảm giác nặng nề, u ám, mở ra một giai đoạn mới. 

Trong một số tình huống ta chỉ cần chọn thời điểm trong ngày là được, còn lại cứ theo diễn biến và mạch truyện. Tuy nhiên nhiều trường hợp, đặc biệt là khi viết chương mở đầu hoặc thời gian sau timeskip chúng ta cần phải xác định cụ thể cả thời điểm trong năm như tháng, mùa, năm nào. Sau đây mình sẽ làm mẫu. 

2.2 Mùa

 Bạn có biết mỗi mùa trong năm có một đặc điểm riêng không? Nó mang một hơi thở và ý nghĩa tượng trưng riêng và tùy vào ý đồ của tác giả mình có thể chọn thời điểm cho phân cảnh này như sau:

Mùa xuân (Tháng 3): Tượng trưng cho khởi đầu mới nhưng lại tạo sự tương phản khi dùng để kể về sự kết thúc.

Mùa hè (Tháng 8): Gợi lên cảm giác nóng bức, mệt mỏi, phù hợp với một phân cảnh có tính chất bùng nổ cảm xúc.

Mùa Thu (Tháng 10): Vào thu, có gió heo may se lạnh. Tháng này gắn liền với sự chuẩn bị cho mùa đông, mùa màng thu hoạch. Gắn liền với sự hoài niệm, sự thay đổi/ chuyển đổi (theo hướng khó khăn)  

Mùa đông (Tháng 12): Sự lạnh giá bên ngoài phản ánh sự cô đơn và tan vỡ bên trong.

Mình sẽ chọn mùa Thu cho phần cảnh này để chúng ta tiến tới các bước tiếp theo nhé! Đây là mùa mang hơi thở hoài niệm, buồn man mác lại gắn với mùa khai trường. Có thể khiến hai nhân vật vừa hồi tưởng lại những kỷ niệm đẹp đẽ suốt thời gian cắp sách đến trường cùng nhau, vừa cảm nhận cái lạnh của không khí cũng như cái lạnh của lòng người làm nổi bật lên những mâu thuẫn. 

2.3 Tháng

Khi đọc đến đây bạn sẽ tự hỏi tại sao trong các tháng mùa Thu mình lại chọn tháng mười? Thì cũng tương tự, có thể là theo quan niệm truyền thống hoặc theo cung hoàng đạo, một cách mơ hồ nào đó mà chúng ta thường có những ấn tượng nhất định về từng tháng trong năm. Như thể chúng cũng mang một tính cách vậy. Cụ thể các tháng của mùa Thu thì như sau:

Tháng Chín:  Mùa thu chính thức đến, tháng của khai giảng, của mùa lúa chín và trung thu. Gợi sự sung túc, một mở đầu mới, náo nhiệt vui vẻ.

Tháng Mười : Vào thu, có gió heo may se lạnh. Tháng này gắn liền với sự chuẩn bị cho mùa đông, mùa màng thu hoạch. Gắn liền với sự hoài niệm, sự thay đổi/ chuyển đổi (theo hướng khó khăn)

Tháng Mười Một: Giai đoạn đầu đông, thời tiết chuyển lạnh, mùa gắn liền với sự bình yên, sum họp.

Vậy là trong bài viết hôm nay, dưới góc nhìn của một tác giả, chúng ta đã phân tích mục đích của phân cảnh, từ đó lựa chọn địa điểm và thời gian phù hợp nhất để phục vụ cho mục tiêu đó. Với các tác giả trẻ không chuyên, đặc biệt khi viết tác phẩm đầu tay dựa trên chính câu chuyện và trải nghiệm cá nhân, việc xây dựng bối cảnh có thể trông phức tạp và tốn công sức.

Tuy nhiên, khi chuyển sang các tác phẩm tiếp theo, việc đầu tư vào xây dựng bối cảnh là điều cần thiết nếu bạn muốn phát triển sự nghiệp viết lách lâu dài. Sự phức tạp trong xây dựng bối cảnh ở ví dụ này xuất phát từ việc chúng ta bắt đầu từ con số không, cần làm giống như xây dựng cho cả một bộ truyện. Khi đã có bối cảnh tổng thể được thiết lập trước, thì việc viết các phân cảnh con bên trong chỉ việc kế thừa và sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn rất nhiều.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã nắm được tư duy cơ bản của một tiểu thuyết gia. Hãy cùng tiếp tục khám phá và hoàn thiện một phân cảnh đầy đủ trong phần tiếp theo nhé!